رشته علوم ورزشي تا سال 1375 يك رشته با دو گرايش كارشناسي و كارشناسي ارشد بود كه با دگرگوني‌هايي كه در شاخه تربيت بدني و علوم ورزشي در سال 75 محقق شد بحث نوآوري‌هاي ملي در رشته‌هاي علوم ورزشي جدي شد كه نتيجه اين نوآوري‌ها منجر به آن شد كه در سطح كارشناسي سه گرايش جديد كارشناسي مربي‌گري (كه مجري آن دكتر وحيد ذوالاكتاف بود)، كارشناسي علوم ورزشي (كه داراي پنج زير مجموعه است و دكتر حميد رجبي مدير تهيه اين پروژه بود) و كارشناسي تربيت دبير (كه مجري آن دكتر مجيد كاشف بود) پديد آيد.

اين برنامه‌ها از سال 80 تا 85 در وزارت علوم،‌ تحقيقات و فن‌آوري تصويب شد. همزمان با دوره كارشناسي، نوآوري‌هايي نيز در برنامه‌هاي كارشناسي ارشد و دكتراي علوم ورزشي آغاز شد كه مدير برنامه‌هاي كارشناسي ارشد و دكتراي در گرايش"فيزيولوژي ورزشي" دكتر حجت الله نيكبخت، در گرايش "بايومكانيك ورزشي"دكتر حيدر صادقي، در گرايش "رفتار حركتي" دكتر محمد كاظم واعظ موسوي، درگرايش "روانشناسي ورزش"دكتر مهدي نمازي زاده، در گرايش "مديريت ورزش"، دكتر مهرزاد حميدي و در بخش آسيب شناسي ورزش دكتر حسين عليزاده بودند.

اين نوآوري ها علاوه بر اين كه منجر به رشد كمي و كيفي علوم ورزشي شد سبب گرديد تا دكتراي زيادي در رشته علوم ورزشي تربيت شوند كه هم اكنون هر كدام از آن‌ها در دانشگاه‌هاي معتبر كشور مشغول به فعاليت و دانش اندوزي هستند. به دنبال استقرار اين افراد در دانشگاه‌ها تقاضا براي تاسيس گرايش‌ها افزايش يافت و دانشجويان خوبي در كارشناسي ارشد و دكتراي زير نظر اين اساتيد به توليد يافته‌هاي علمي،‌ كاربردي و محض در تمام گرايش‌هاي ياد شده پرداختند.

در نتيجه، توليد مقالات علمي در علوم ورزشي به دليل اين تحول رشته‌اي كه از سال 75 شروع و تا سال 85 در تمام گرايش‌ها به تصويب رسيد موجب گرديد تا رشد سرسام‌آوري طي يك دهه پيدا كند.

خبرنگار ورزشي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، گفت‌وگوي مفصلي را پيرامون اين تحول بزرگ در رشته علوم ورزشي با دكتر عباسعلي گائيني متخصص رشته فيزيولوژي ورزش كه مديريت اين پروژه يعني «طراحي 45 گرايش در ساختار جديد علوم ورزشي» را بر عهده دارد انجام داده است كه در ادامه مي‌آيد.

*دهه 80 آغاز فرايند تحول در علوم ورزشي و تربيت بدني

در اين دوره 10 ساله و به دنبال اين تحول بسياري از اساتيد و دانشجويان مقالات خود را در ژورنال‌هاي معتبر علمي و داخلي به چاپ رساندند. ژورنال‌هاي معتبر علمي در رشته علوم ورزشي بسيار متنوع و فراگير شد. به طوري كه از يك ژورنال علمي و پژوهشي قبل از سال 80 اكنون بيش از 10 ژورنال علمي در سراسر كشور در بخش‌هاي علوم ورزشي، توليدات علمي چاپ و منتشر مي‌كنند. اين فرآيند آغاز تحول بود. با استقرار مجموعه جديدي در وزارت علوم در سال 86 تقاضا بر اين شد تا تمام برنامه‌هاي در حال اجرا دانشگاهي مورد تجديدنظر محتوايي و سرفصلي قرار گيرد. اين وضعيت فرصت خوبي براي شاخه‌ي تربيت بدني و علوم ورزشي فراهم آورد. تا پروپازل جديدي براي يك تحول اساسي در علوم ورزشي ايجاد كند.اين پروپازل در سال 88 تا 89 در پژوهشكده تربيت بدني پشتيباني شد كه نتيجه آن اجراي پژوهشي با دو عنوان كه شامل تهيه و تدوين برنامه وگرايش‌هاي جديد كارشناسي و كارشناسي ارشد تربيت بدني و علوم ورزشي و دوم تهيه و تدوين برنامه و گرايش‌هاي جديد دكتراي تربيت بدني و علوم ورزشي همراه بود كه پژوهش اولي طي دو سال كار فشرده گزارش آن شهريور سال 90 در دو جلد و دومي گزارش نهايي آن در يك جلد در شهريور 90 منتشر شد. نتيجه اين اجراي پژوهشي يك دگرگوني اساسي در تمام برنامه‌ها، گرايش‌ها و رشته‌هاي علوم ورزشي شد كه در عين نگاه برنامه‌هاي جامع دانشگاه‌هاي مهم دنيا بومي سازي دانش علوم ورزشي و نيز ارزشي شدن اين برنامه‌ها هر سه در يك جا مورد توجه قرار گرفت.به طوري كه سه رشته در مقطع كارشناسي، شش رشته در سطح ارشد و شش رشته در مقطع دكترا برنامه ريزي شد و اين يعني 15 رشته علوم ورزشي كه زير مجموعه علم مادري به نام (علوم ورزشي) قرار دارد.

همچنين در هر يك از اين 15 رشته از يك گرايش تا شش گرايش وجود دارد كه در غالب آنها برنامه‌ها تهيه و سرفصل‌ها، منابع و محتواي آن‌ها روزآمد شده است. با توجه به اين كه فرايند تصويب اين 15 رشته از 4/7/90 در وزارت علوم آغاز شده پيش بيني مي‌شود تمام برنامه‌ها تا پايان خرداد 91 در وزارت علوم به تصويب نهايي برسد و براي اجرا به دانشگاه‌ها ابلاغ گردد. كه البته طبق آخرين اطلاعات دست كم در 9 رشته برنامه‌ها به تصويب وزارت علوم رسيده است و آماده ابلاغ به دانشگاه است كه به موجب اين برنامه‌هاي جديد دانشگاه هاي فعال در رشته علوم ورزشي مي‌تواند تقاضاي تاسيس رشته هاي جديد و گرايش‌هايي را داشته باشند كه از سه ويژگي يك نيروي انساني واجد شرايط، منابع علمي و كتابخانه‌ي مورد نظر و تاسيسات آزمايشگاه كاملا مناسب برخوردار خواهند بود.اين 15 رشته در مقطع كارشناسي شامل سه رشته الف-رشته علوم ورزشي كه مديريت آن را دكتر حميد رجبي دانشيار دانشگاه تربيت معلم عهده‌دار بودند.ب-رشته آموزش تربيت بدني كه مديريت آن را دكتر مجيد كاشف دانشيار دانشگاه شهيد رجايي بر عهده داشت.ج-رشته مربي‌گري ورزش كه مديريت آن بر عهده دكتر بهروز عبدلي دانشيار دانشگاه شهيد بهشتي بود. طبق اطلاع من دو رشته از سه رشته در سطح كارشناسي در وزارت علوم به تصويب نهايي رسيده و رشته شماره دو در سطح كارشناسي در آستانه تصويب نهايي است.

همچنين در هر يك از رشته هاي ياد شده دست كم دو گرايش وجود دارد كه در رشته كارشناسي علوم ورزشي گرايش‌ها عبارتند از: الف-علوم زيستي ورزش ب-علوم انساني ورزش و در رشته كارشناسي مربي‌گري ورزش دو گرايش آن عبارتند از: الف-مربي گري فعاليت بدني و تندرستي ب-مربي‌گري ورزش كه در گرايش اول مربي واجد شرايط براي خدمت رساني به افرادعلاقه‌مند به ورزش(عامه مردم) خدمت‌رساني مي‌كند و در مربي‌گري ورزش مربي براي سطح قهرماني تربيت مي‌شود اما در گرايش سوم كه نيروي انساني تربيت مي كنند براي خدمت در سطح مدارس دو گرايش كه زير مجموعه رشته كارشناسي آموزش تربيت بدني است عبارتند از: الف-آموزش تربيت بدني پيش دبستاني و دبستاني ب-آموزش تربيت بدني دوره متوسطه كه در يك جمع بندي در مقطع كارشناسي سه رشته جديد با دو گرايش در هر رشته توليد شده است.

اما در سطح كارشناسي ارشد شش رشته جديد طراحي شده است. رشته كارشناسي ارشد فيزيولوژي ورزش كه مدير آن دكتر حجت الله نيكبخت دانشيار دانشگاه آزاد اسلامي واحد علوم تحقيقات است.رشته دوم رشته كارشناسي ارشد مديريت ورزش كه مدير برنامه آن دكتر سيدنصرالله سجادي دانشيار دانشگاه تهران است و سوم رشته كارشناسي ارشد رفتار حركتي كه مدير برنامه آن دكتر عباس بهرام دانشيار دانشگاه تربيت معلم. رشته چهارم در كارشناسي ارشد، كارشناسي ارشد آسيب شناسي ورزشي وحركات اصلاحي كه مدير برنامه آن دكتر محمدحسين عليزاده است. رشته پنجم كارشناسي ارشد روانشناسي ورزش مدير برنامه دكتر محمدكاظم واعظ موسوي استاد دانشگاه امام حسين (ع) است. و اما رشته ششم در كارشناسي ارشد، كارشناسي ارشد بايومكانيك ورزشي كه مدير برنامه دكتر حيدر صادقي استاد دانشگاه تربيت معلم است كه در مجموع مي‌توان گفت در هر كار گروهي كه اين‌ها مديريت كرده‌اند دست كم پنج نفر از اساتيد دانشگاه مختلف با اين مديريت همكاري داشته‌اند. مثلا در تهيه برنامه كارشناسي ارشد مديريت ورزشي آقايان دكتر مهرزاد حميدي، دكتر محمد خبيري، دكتر غفوري، دكتر محمود گودرزي، سركار خانم دكتر هادوي و دكتر نصرالله سجادي همكاري كرده‌اند.

*گرايش‌هاي هر رشته

در كارشناسي ارشد، گرايش‌هاي رشته كارشناسي ارشد فيزيولوژي ورزش عبارتند از: الف-فيزيولوژي فعاليت بدني و تندرستي ب- فيزيولوژي ورزشي كاربردي ج- فيزيولوژي فعاليت بدني محض د- فيزيولوژي فعاليت بدني باليني ه-تغذيه ورزشي.

رشته دوم در كارشناسي ارشد عبارت است از:‌ كارشناسي ارشد مديريت ورزش كه گرايش‌هاي اين رشته در كارشناسي ارشد عبارت است از:‌الف-مديريت بازاريابي در ورزش ب-مديريت اماكن و تاسيسات ورزشي ج-مديريت اوقات فراغت و ورزش‌هاي تفريحي د-مديريت راهبردي در سازمان‌هاي ورزشي ه-مديريت رسانه‌هاي ورزشي ح-مديريت رويدادهاي ورزشي.

سومين رشته در كارشناسي ارشد رشته كارشناسي ارشد روانشناسي ورزشي كه اين رشته فقط يك گرايش دارد كه آن شامل روانشناسي ورزشي است.

رشته چهارم در كارشناسي ارشد رشته كارشناسي ارشد رفتار حركتي كه سه گرايش اين رشته عبارت است از: الف-رشد حركتي ب-يادگيري وكنترل حركتي ج-آموزش تربيت بدني.

رشته پنجم از كارشناسي ارشد به نام رشته كارشناسي ارشد آسيب شناسي ورزشي و حركات اصلاحي است كه سه گرايش زير مجموعه اين رشته عبارت است از: الف-حركات اصلاحي ب-امدادگر ورزشي ج-تربيت بدني ويژه.

و اما رشته ششم از كارشناسي ارشد به نام كارشناسي ارشد بايومكانيك ورزشي كه گرايش‌هاي اين زيرمجموعه عبارت است از:‌الف-بايومكانيك پايه ورزشي ب- بايومكانيك عملكرد ورزشي ج-بايومكانيك بازتواني ورزشي د-بايومكانيك و مهندسي ورزشي كه گرايش آخري چون هنوز به تصويب نهايي در وزارتخانه نرسيده است احتمال جرح و تعديل در برنامه آن وجود دارد.

آنچه كه مهم است اين است كه تعداد واحدها در كارشناسي ارشد 32 واحد پيش بيني شده كه توزيع اين 32 واحد بدين شرح است:

دروس پايه شش واحد، دروس تخصصي 14 واحد، دروس انتخابي شش واحد و پايان نامه شش واحد.

اما در رابطه با تعداد واحدهاي كارشناسي‌ها 132 واحد است كه اين تعداد بدين تربيت توزيع شده است:

دروس عمومي 20 واحد،‌دروس پايه نظري 14 واحد، دروس پايه عملي 30 واحد، دروس اصلي نظري 20 واحد، دروس اصلي عمومي 16 واحد، دروس تخصصي نظري هر گرايش 20 واحد، دروس انتخابي عملي شش واحد و دروس انتخابي نظري شش واحد.

همچنين برنامه دوره دكترا كه شامل شش رشته است كه عبارت است از: رشته دكترا فيزيولوژي ورزش كه مديريت اين برنامه با دكتر حجت الله نيكبخت است. رشته دوم رشته دكترا مديريت ورزش كه مديريت آن با دكتر سيدنصرالله سجادي است. رشته سوم رشته دكتراي رفتار حركتي كه مديريت برنامه آن دكتر عباس بهرام است و رشته چهارم رشته دكتراي آسيب شناسي ورزشي و حركات اصلاحي با مديريت دكتر محمدحسين عليزاده .رشته پنجم رشته دكتراي روانشناسي ورزش با مديريت برنامه محمدكاظم واعظ موسوي و رشته ششم با عنوان رشته دكتراي بايومكانيك ورزشي با مديريت برنامه دكتر حيدر صادقي است.

گرايش‌هاي هر رشته دكترا؛ در رشته دكتراي فيزيولوژي ورزش كه شامل سه گرايش است. الف- فيزيولوژي ورزش عصبي و عضلاني ب- فيزيولوژي ورزش قلب، عروق و تنفسي ج-بيوشيمي و متابوليسم ورزشي.

رشته دوم در دكترا، رشته دكتراي آسيب شناسي ورزشي و حركات اصلاحي كه خود سه گرايش دارد. عبارتند از: الف-حركات اصلاحي ب-امدادگر ورزشي ج-تربيت بدني ويژه.

رشته سوم از برنامه‌هاي دكترا، به نام رشته دكتراي رفتارهاي حركتي است كه در اين رشته سه گرايش تصويب شده كه شامل الف-گرايش رشد حركتي ب-گرايش يادگيري حركتي ج-گرايش كنترل حركتي.

رشته چهارم از برنامه دكترا به نام رشته دكتراي روانشناسي ورزشي كه دو گرايش زير مجموعه آن است. الف-گرايش روانشناسي باليني ورزش ب-گرايش روانشناسي تربيتي ورزش

برنامه پنجم دكترا به نام رشته دكتراي بايومكانيك ورزشي است كه سه گرايش آن عبارت است از:‌الف-گرايش بايومكانيك پايه ورزش ب-بايومكانيك عملكرد ورزشي ج-بايومكانيك بازتواني ورزشي كه البته احتمال جرح و تعديل اين رشته در وزارت هنوز به تصويب نرسيده است وجود دارد.

برنامه ششم دكترا رشته دكتراي مديريت ورزشي است كه سه زير مجموعه دارد؛ الف-گرايش مديريت اوقات فراغت و ورزش‌هاي تفريحي ب-گرايش مديريت راهبردي در سازمان‌هاي ورزشي ج-گرايش مديريت رويدادها و اماكن ورزشي. نكته مهم و قابل توجه اين است كه در هر برنامه دكترا 36 واحد منظور شده كه شامل الف-دروس پايه شش واحد ب-دروس تخصصي 10 واحدج-دروس انتخابي دو واحد د- رسانه 18 واحد.

*45 گرايش در ساختار جديد علوم ورزشي طراحي شده است

تقريبا 15 رشته و دست كم 45 گرايش در ساختار جديد علوم ورزشي براي گسترش دانش آن در كشور طراحي شده است. كه نكته مهم در طراحي اين برنامه اين است كه در بسياري از اين گرايش‌ها دانش جنبه كاربردي پيدا مي‌كند. براي نمونه در تغذيه ورزشي فرد آماده مي‌شود تا كارشناس زبده در طراحي برنامه‌هاي تغذيه ورزشي براي عموم و نيازهاي رشته‌هاي ورزشي باشد كه اين امر 100 درصد جنبه كاربردي خواهد داشت. اما براي گرايش فيزيولوژي ورزش محض فرد براي پيشرفت بهتر در اين علم تحول پيدا مي‌كند. بنابراين جاي اميدواري است اين برنامه‌ها هر چه سريع‌تر در سطح كشور اجرا شود تا فارغ التحصيلان بتوانند خدمات خود را در سطح ورزش عمومي و كاربردي به سازمان‌هاي مورد نياز ارائه خدمات دهند.

*براي باشگاه خصوصي بدون متخصص نبايد مجوز فعاليت صادر شود

آنچه مهم است سازمان‌هاي حرفه‌اي در ورزش كشور بايد در استفاده از فارغ التحصيلان رشته‌هاي فوق جدي باشند. براي نمونه باشگاه‌هاي خصوصي ورزشي كه امروزه در حال توسعه هستند بدون داشتن متخصص مربوطه نبايد براي آن ها مجوز فعاليت صادر شود. مشكل اين جاست كه بين برنامه ريزان علوم ورزشي در سطح كلان و به ويژه در وزارت علوم و مصرف كنندگان اين دانشگاه‌ها به طور خاص وزارت ورزش، وزارت آموزش و پرورش و همه باشگاه‌هاي حرفه‌اي و غير حرفه‌اي، باشگاه‌هاي تندرستي و تمام سازمان‌هايي كه بخش رفاه ورزش را به عهده دارند بايد از متخصصين اين رشته‌ها برخوردار باشند تا بتوانند كار خود را به نحو احسن پيش ببرند.

دكتر گائيني در پايان اين گفت‌وگو مجددا تاكيد كرد: دراين خصوص مشكل شكافي است كه بين برنامه‌ريزان علوم ورزشي در سطح كلان با سازمان‌هاي مصرف كننده اين علوم وجود دارد. معتقدم بسياري از مديران ورزشي در سطح كلان در سازمان‌هاي حرفه‌اي و باشگاهي اولا نسبت به اين دانش‌ها شناخت كافي ندارند ، دوم اين كه با كاربرد اين دانش‌ها در سازمان‌هاي خود بيگانه هستند و سوم فرصت‌هاي شغلي در اختيار افراد متخصص قرار نمي‌دهند. طبيعي است با اين سه مشكل بومي سازي علوم ورزشي در ميادين كاربردي با مشكل زيادي مواجه خواهد بود.

انتهاي پيام